ارزیابی مقاومت به خشکی در ژنوتیپ های یولاف زراعی (avena sativa) با استفاده از شاخصهای زراعی ، فیزیو لوژیکی ومتابولیکی

چکیده یولاف یکی از غلات علوفه ای مهم در مناطق معتدله است و از نظر اقتصادی یکی از هشت محصول مهم دنیاست. اهمیت یولاف به دلیل درصد بالای پروتئین و نیز کیفیت مطلوب آن در دانه وعلوفه است. تنش خشکی معمولا به عنوان شایع ترین تنش غیرزنده که گیاهان آن را تجربه می کنند، شناخته می شود وخسارت سنگینی را به محصولات عمده کشاورزی در بسیاری ازکشورهای مختلف جهان از جمله ایران وارد می کند. این پژوهش با هدف بررسی تحمل به خشکی 21 ژنوتیپ یولاف زراعی تحت سه شرایط آبیاری (دیم ،یکبارآبیاری ودوبارآبیاری) ودرسه آزمایش جداگانه در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در مزرعه تحقیقاتی پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه رازی کرمانشاه در سال زراعی 89-88 انجام شد. صفات اندازه گیری شده شامل عملکرد دانه ،عملکرد بیولوژیک ، شاخص برداشت ، عملکرد کاه ، آب از دست رفته برگ ، محتوای آب نسبی برگ ، قرائت اسپاد ،کلروفیل فلورسنس، روز تا پانیکول دهی ،وزن هزاردانه ، طول برگ پرچم ، طول پانیکول، دانه در پانیکول ،ارتفاع گیاه، پانیکول در متر مربع ، پرولین ، پایداری غشا سلولی و شاخص های تحمل و حساسیت به خشکی بود. بر اساس نتایج تجزیه های آماری ، ژنوتیپ های مورد بررسی از نظر اکثر صفات فوق دارای تنوع قابل ملاحظه ای در سه شرایط بودند. براساس تجزیه واریانس مرکب ، اثر متقابل ژنوتیپ × مکان نیز برای عملکرد بیولوژیک ،عملکرد کاه و ارتفاع گیاه در سطح1% و برای وزن هزاردانه و طول پانیکول در سطح احتمال 5% معنی دار گردید. برای ارزیابی مقاومت به خشکی این ژنوتیپ ها ازشاخص تحمل(tol) ، شاخص میانگین تولید (mp) ، میانگین هندسی محصول دهی(gmp) ، شاخص تحمل به تنش (sti) ، شاخص حساسیت (ssi) و میانگین هارمونیک(har) ، شاخص عملکرد(yi) ، شاخص پایداری عملکرد ((ysi، شاخص انتخاب چندگانه (msi ) و شاخص پاسخ به خشکی ((dri استفاده شد. نتایج تجزیه همبستگی نشان داد که شاخص های mp ، gmp ، sti وhar برای شناسایی ژنوتیپ های با عملکرد بالا در شرایط تنش و غیر تنش مناسب می باشند. علاوه برهمبستگی مثبت و معنی دار این شاخص ها با عملکرد دانه ، در بین شاخص های ذکر شده نیز همبستگی مثبت و معنی داری در شرایط تنش و بدون تنش خشکی وجود دارد. همچنین با توجه به اینکه شاخص sti توانست گروه a را از سایر گروه ها تفکیک کند به عنوان بهترین شاخص برای گزینش ژنوتیپ های مقاوم به خشکی معرفی شد. بنابراین در ترسیم نمودارهای سه بعدی فقط از شاخص sti در شرایط تنش و بدون تنش استفاده گردید. بر اساس این شاخص ژنوتیپ های brusher و tarahumara به عنوان متحمل ترین ژنوتیپ ها معرفی شدند. با استفاده از روش ترسیمی بای پلات ، مقایسه مقادیر شاخص ها و میانگین رتبه( ) و انحراف معیار رتبه (sdr) شاخص ها برای هر ژنوتیپ و مشاهده وضع قرارگرفتن ژنوتیپ ها در بای پلات مذکور نیز ژنوتیپ های brusher و tarahumara به عنوان ژنوتیپ های متحمل شناسایی شدند.